همه چیز در مورد ست کنترل

ست کنترل چیست؟

ست کنترل یا کلید اتومات دیجیتال یک دستگاه الکترونیکی پر کاربرد برای استفاده در پمپ‌ها بخصوص پمپ‌های خانگی که وظیفه‌ی اتومات کردن پمپ آب، تنظیم و کنترل فشار آب را بر عهده دارد.

از این وسیله در جاهایی می‌توان استفاده کرد که آب ورودی به پمپ، فشار دارد (مثل تاسیسات آب شهری) در جاهایی که آب ورودی به پمپ فشار ندارد (مثل تانکرها، چاه‌ها و استخرها که آب راکد است) نمی‌توان از ست کنترل استفاده کرد.

به طور کلی ست کنترل پمپ آب، قطعه‌ای است که به کلید اتومات پمپ آب نیز معروف است. این قطعه از یک برد الکترونیکی ساخته شده و وظیفه اتومات کردن پمپ آب را بر عهده دارد. نحوه عملکرد آن به این صورت است که هنگام باز کردن شیر آب، به پمپ فرمان می‌دهد و پمپ آب نیز شروع به پمپاژ کردن آب می‌کند. در واقع ست کنترل یا کلید اتومات دیجیتال یک ابزار با مدار الکترونیکی است که از آن برای تنظیم و کنترل فشار آب در قسمت ورودی پمپ‌ها استفاده می‌شود. عدم وجود ست کنترل می‌تواند خسارت جبران ناپذیری را به خصوص در هنگام نوسانات فشار به سیستم آبرسانی وارد آورد. از کلید اتومات دیجیتال یا همان ست کنترل فقط برای جاهایی می توان استفاده کرد که آب ورودی به پمپ، فشار داشته باشد، مانند آب شهری و در جاهایی که آب ورودی به پمپ فشار نداشته باشد مانند آب تانکرها یا استخرها که راکد هستند، نمی توان از کلید اتومات دیجیتال استفاده کرد.

اجزاء تشکیل دهنده ست کنترل

• برد الکترونیکی
• شیر یک طرفه
• دیافراگم
• گیج فشار یا مانومتر (فشار سنج)
• کابل برق
• بدنه پلاستیکی(درپوش پلاستیکی عقب و جلو)
• پیچ تنظیم فشار

عملکرد ست کنترل

ست کنترل برای تنظیم و کنترل فشار آب و به عبارتی برای جلوگیری از نوسانات و شدت جریان آب مورد استفاده قرار می گیرد. توجه داشته باشید که  نوسانات و شدت جریان آب، هم به خود پمپ و هم به لوله کشی ساختمان آسیب می‌رساند. ست کنترل یا کلید اتوماتیک دیجیتال پمپ آب که به منظور کنترل جریان، کنترل تعداد روشن و خاموش شدن پمپ و آسیب های ناشی از نوسانات جریان بر روی پمپ آب مورد استفاده قرار می‌گیرد و گاها به جای منبع تحت فشار، پنج راهی و کلید اتوماتیک استفاده می‌شود.

این وسیله دارای یک دیافراگم حساس متصل به برد الکترونیکی است که اگر آب با فشار از آن رد شود کلید عمل می کند و با فرستادن برق به پمپ، آن را روشن می کند یعنی در هنگام باز کردن شیر آب، ست کنترل پمپ آب شروع به کار کرده و پمپ را روشن می نماید و  اگر فشاری پشت پمپ نباشد و آب داخل آن جریان پیدا نکند، کلید اتومات عمل نکرده و پمپ هم روشن نخواهد شد. بدین ترتیب ابتدا باید با نصب گیج فشار روی لوله آب شهری فشار آن را اندازه گیری کنید و نکته‌ی مهمی که در اینجا باید به آن توجه شود این است که فشار پمپ باید همواره از فشار ست کنترل بیشتر باشد.

باید توجه داشت که برای استفاده از این تجهیز، سیستم آبرسانی باید دارای حداقل فشار آبی باشد تا بتواند کار کند. دلیل این امر این است که درون کلید اتوماتیک دیجیتال یک فلوسوئیچ قرار دارد که جریان آب آن را فعال کرده و موجب عملکرد کلید می‌شود و وقتی شیرهای آب مصرفی بسته می‌شوند در حدود چند ثانیه طول می‌کشد که جریان صفر شود و فلوسوئیچ از حرکت ایستاده و در نهایت کلید اتوماتیک دیجیتال خاموش شود.

انواع ست کنترل

ست کنترل ساده

این ست کنترل قابلیت تنظیم ندارد و بر اساس استانداردهای مشخص شده (فشار آب و ارتفاع آبرسانی) کار می‌کند و برای پمپ‌های نیم اسب به کار می‌رود و در مدل‌های مختلفی تولید و عرضه می‌گردد.

ست کنترل با پیچ نتظیم

این مدل دارای یک پیچ تنظیم برای کم یا زیاد کردن حساسیت کلید اتوماتیک دیجیتال دارد و و غالبا برای پمپ‌های جتی و بشقابی یک اسب بخار مورد استفاده قرار می‌گیرد. (بشقابی و جتی)

ست کنترل با پیچ نتظیم و هیدروتانک

در این مدل از کلید اتوماتیک دیجیتال، به غیر از پیچ تنظیم، یک منبع تحت فشار باد نیز وجود دارد که آب را با فشار بیشتر به طبقات بالاتر انتقال می‌دهد بنابراین برای استفاده در طبقات بالا مناسب است و غالبا برای پمپ‌های یک و نیم اسب دوپروانه و دو اسب و سه اسب بخار مورد استفاده قرار می‌گیرد. (پمپ‌های دو پروانه‌ی یک و نیم اسب، دو اسب و سه اسب)

نصب و تنظیم ست کنترل

نصب صحیح ست کنترل

1. ست کنترل را باید متناسب با نوع مصرف یعنی فشار و ارتفاع ساختمان و بلوک آپارتمانی مورد نظر انتخاب شود زیرا انتخاب نامناسب آن موجب سوختگی مکرر آن می‌گردد.
2. تا حد امکان ست کنترل را باید در جایی نصب کرد که احتمال خیس شدن آن توسط بارش باران نباشد. بنابراین برای جلوگیری از این امر بهتر است روی آن محافظی قرار داده شود تا مانع ریزش آب باران بر روی آن شود.
3. حتی الامکان از قرار دادن کلید اتومات دیجیتال در مقابل تابش مستقیم خورشید جلوگیری شود.
4. ست کنترل باید بین پمپ و اولین شیر نصب گردد و هیچ شیری نباید بین پمپ و کلید اتوماتیک دیجیتال نصب شود.
5. آب بندی در هنگام نصب ست کنترل بسیار حائز اهمیت است. بنابرابن آب بندی اتصالات در هر قسمت اتصال باید چک شود تا کاملا آب بندی شده باشد.
6. ست کنترل باید حتما بالاتر از پمپ یا دقیقا روی خود پمپ نصب شود. (حدودا سی سانت)
7. به‌هیچ عنوان از محافظ برق برای ست کنترل استفاده نشود. زیرا در صورت نوسان برق و قطع شدن لحظه‌ای برق تنظیم ست کنترل تغییر می‌کند و باید مجدداً تنظیم گردد.
8. برای وصل اتومات به برق باید کابل موجود در ست کنترل را به برق وصل کرده و پمپ را به پریز روی اتومات وصل کرد.
9. پس از وصل سیم‌های اتومات و تامین برق آن، خروج آب از شیر نشان می دهد که برق و پمپ درست نصب شده و اتومات در حال کارکردن است.
10. با بستن شیرها پمپ باید بطور خودکار طی مدت 9 ثانیه متوقف شود.
11. لازم به ذکر است که پیچ پشت برخی از ست کنترل‌ها به منظور تنظیم آن نمی باشد و فقط به عنوان سوپاپ اطمینان عمل می‌کند.
12. در صورت استفاده از آب غیر شهری یا وجود رسوب و گل و لای در آب، حتما باید از فیلتر یا صافی در ورودی پمپ استفاده شود.
13. فشار پمپ آب حداقل باید یک بار بیشتر از فشار کلید اتوماتیک دیجیتال باشد.

تنظیم ست کنترل

جهت تنظیم ست کنترل ابتدا شیر آب خانه را تا انتها باز کنید تا ست کنترل به پمپ دستور کار کردن بدهد. سپس شیر خروجی پمپ را ببندید و منتظر شوید که پمپ خاموش شود. این بار شیر آب را کمی باز کنید. اگر پمپ شروع به کار کرد پیچ تنظیم ست کنترل را به سمت چپ یا منفی بچرخانید. در مرحله بعد شیر آب را تا نیمه باز کنید اگر پمپ شروع به کار کرد دیگر نیازی به تنظیم ست کنترل نیست و اگر روشن نشد، شیر تنظیم را به سمت راست و یا مثبت بچرخانید.

نحوه راه اندازی ست کنترل

ابتدا شیر آب را باز می‌کنیم تا پمپ استارت شود سپس شیر آب را می‌بندیم تا پمپ خاموش گردد. اکنون دوباره شیر آب را به میزان خیلی کمتر از قبل باز می کنیم؛ اگر پمپ استارت خورد، پیچ را به سمت چپ منفی می‌گردانیم. اگر شیر آب را تا نیمه باز کنیم و پمپ استارت شود، بیانگر این است که تنظیم کلید اتوماتیک دیجیتال به درستی صورت گرفته است، حال اگر کلید اتوماتیک دیجیتال روشن نشود باید پیچ تنظیم را به سمت راست مثبت بچرخانیم. در صورتی که پمپ خاموش نشود، برای رفع مشکل باید پیچ تنظیم را کمی باز کنیم. حال اگر پمپ روشن نشود برعکس حالت قبل باید پیچ تنظیم را کمی ببندیم و به این صورت کلید اتومات دیجیتال راه اندازی می‌شود.

تنظیم پیچ فشار

این پیچ در ست کنترل به نحوی تنظیم شده است که وقتی فشار سیستم به کمتر از 1.5بار برسد پمپ را روشن نماید، در نتیجه اگر درون سیستم فشار همواره بیشتر از 1.5بار باشد پمپ هیچگاه روشن نمی‌شود و باید پیچ تنظیم فشار ست کنترل را به آهستگی بسته تا جایی که پمپ شروع به کار نماید و همچنین در مواردی که پمپ خاموش نمی‌شود نیز باید پیچ را به آهستگی باز کرده تا جایی که پمپ متوقف شود.

مزایا و معایب ست کنترل

مزایا

• نصب بسیار آسان
• هزینه پایین آن نسبت به کلید اتومات مکانیکی
• عمر بیشتر ست کنترل نسبت به کلید اتومات مکانیکی
• مقاومت بسیار بالا در شرایط محیطی مرطوب مانند مناطق شمال کشور (به دلیل استفاده از محفظه پلاستیکی)
• اشغال کمترین فضا (مورد استفاده در محیط هایی که با شرایط کمبود فضا مواجه هستند)
• مناسب برای ساختمان های تک واحدی (به دلیل پایین بودن دفعات مصرف)
• قابلیت تنظیم آسان
• قطع کارکرد پمپ در هنگام کمبود یا عدم رسیدن آب به پمپ (جلوگیری از خرابی قطعات پمپ و آمپر کشیدن و سوختن الکتروموتور)
• ثابت ماندن میزان فشار آب
• طراحی شده برای اتومات کردن پمپ آب در مصارف آبیاری، باغبانی، استخر یا مصارف روزانه خانگی

معایب

• غیر قابل استفاده در جاهایی که آب ورودی فشار ندارد. (برای پمپاژ آب تانکرها، استخرها و… قابل استفاده نیست.)
• در این سیستم بلبرینگ و نافی پمپ به دلیل کارکرد طولانی و ممتد، خیلی زود خراب می‌شود.
• اگر فشار آب شهری افت کند و کمتر از میزان مورد نیاز بشود اتومات عمل نمی‌کند.
• امکان استفاده از ست کنترل تنها تا ارتفاع 25 متر (به دلیل اینکه فشار استارت باید کمتر از فشار ورودی آب شهری باشد.)

نحوه مراقبت و نگهداری

1. جلوگیری از عملکرد طولانی مدت در محیط‌های بسیار گرم و زیر نور آفتاب مستقیم
2. نصب فیلتر مناسب در قسمت لوله‌ی ورودی پمپ در آب‌هایی که رسوب یا گل و لای وجود دارد.
3. استفاده نکردن از ست کنترل در صورت وجود زنگ یا ذرات فلز در آب زیرا در صورت استفاده، زمان بهره برداری از اتومات کاهش یافته و عملکرد سیستم مختل می‌گردد.

دلایل خراب شدن ست کنترل

عمده‌ترین علت آسیب دیدن ست‌کنترل ها، خراب شدن اجزای داخلی ست‌کنترل‌ها می باشد:

1. برد الکترونیکی: عوامل مختلفی در خراب شدن برد الکترونیکی دخالت دارد که یکی از آن‌ها نوسانات برقی می باشد چرا که نوسان در برق مورد استفاده در ست‌کنترل موجب سوختن قطعات الکترونیکی برد می‌گردد. عامل دیگری که موجب سوختن این قطعه می شود نفوذ آب به داخل برد ست‌کنترل می باشد.
2. شیر یکطرفه: شیر یکطرفه در داخل ست‌کنترل تعبیه شده است که از جنس‌های مختلفی مانند پلاستیک، برنج و …ساخته شده‌است. هنگامی که آب زلال نباشد و در داخل آن شن، ماسه، براده و… وجود داشته باشد، موجب آسیب رساندن به قطعه شود بنابراین برای جلوگیری از خراب شدن آن بهتر است از جنس برنجی که استحکام بیشتر دارد مورد استفاده قرار گیرد.
3. دیافراگم: دیافراگم داخل ست‌کنترل که وظیفه تامین فشار را دارد و در قسمت کلگی ست‌کنترل تعبیه شده، ممکن است پس از مدتی کار کردن فرسوده و یا سوراخ شود که این امر موجب اختلال در عملکرد ست‌کنترل می‌گردد.
4. مانومتر و یا گیج فشار: اگر مانومتر به درستی کار نکند و فشار را به درستی نشان ندهد، می تواند یکی از دلایل خراب بودن ست‌کنترل باشد و یا اینکه خود مانومتر خراب باشد که البته احتمالش بسیار کم است.
5. کابل برق: کابل برق و یا سیم دو شاخه متصل به ست‌کنترل ممکن است قطعی داشته باشد.
6. بدنه پلاستیکی (درپوش عقب و جلو): ضربه خوردن به بدنه پلاستیکی ست‌کنترل ممکن است گاهی به دیافراگم و یا کلگی ست‌کنترل آسیب برساند و هم چنین اگر در تابستان و یا در جایی که حرارت زیاد است، نصب شود ممکن است موجب آسیب رساندن به آن شود.
7. پیچ تنظیم فشار: در بعضی از ست‌کنترل ها در قسمت کلگی و یا در انتهای ست‌کنترل پیچی وجود دارد که به آن پیچ تنظیم فشار می‌گویند. این پیچ تنها برای تنظیم نیست بلکه در صورتی که آب وارد ست‌کنترل شود و نتواند از جایی خارج شود، به ست‌کنترل فشار بیش از اندازه اعمال می کند که در این زمان آب از طریق این پیچ خارج می‌شود که در این صورت نیز موجب آسیب رساندن به ست‌کنترل می‌گردد.
8. درست نصب نکردن ست‌کنترل یکی دیگر از عوامل خرابی آن می‌باشد.
9. یکی دیگر از دلایل رایج آسیب دیدگی به پمپ، ناشی از ولتاژ بالای برق است. حال اگر ست‌کنترل‌ پمپ دارای حفاظت داخلی نیست بهتر است با استفاده از یک دستگاه حفاظتی (ترانس تثبیت ولتاژ)، این ریسک را کاهش داد.
10. علت دیگری که موجب آسیب رسیدن به ست‌کنترل می‌شود وجود جرم و باکتری در آب‌هایی است که به مدت طولانی تخلیه و یا تعویض نشده‌اند، برای جلوگیری از آسیب دیدگی ست‌کنترل، بهتر است که پمپ به طور مرتب توسط یک تکنسین مجرب، سرویس شود که سرویس کردن شامل تمیز کردن هم پمپ و هم ست‌کنترل می‌شود.

عیب یابی

اگر بدون اینکه آب باز باشد پمپ روشن، خاموش می ‌شود، ممکن است فشار استارت بیشتر از فشار آب شهری تنظیم شده باشد. برای رفع این مشکل، باید پیچ تنظیم را به سمت منفی چرخاند تا مشکل حل شود.

همیشه باید فشار استارت را کمتر از فشار آب شهری تنظیم کرد چون تمام اتومات‌های دیجیتال مخزن باد ندارند.

زمانی که پمپ خاموش می شود فشار کم کم افت می کند تا جایی که فشار ست‌کنترل به فشار آب شهری می رسد و اگر فشار استارت بالاتر از فشار آب شهری تنظیم شده باشد پمپ مدام روشن می شود به عبارت دیگر برای اندازه گیری فشار آب شهری کافی است بعد از چند دقیقه که پمپ خاموش بود به مانومتر (نشانگر فشار) نگاه کنید.

اگر فشار آب شهری افت کند و کمتر از میزان مورد نیاز بشود ست‌کنترل عمل نمی کند و برای استارت پمپ باید یک بار برق پمپ را قطع و وصل کرد یا کلید “ریست” روی اتومات دیجیتال را فشار داد تا پمپ روشن شود.

توصیه نهایی برای خرید

• به میزان سایز و توان ست‌کنترل توجه شود زیرا میزان فشاری که ایجاد می گردد به این دو عامل بستگی دارد بنابراین، ست‌کنترل باید با توجه به نوع پمپ انتخاب گردد چون فشاری که توسط پمپ ایجاد می‌گردد باید حداقل یک بار از فشار تنظیم شده‌ی ست‌کنترل بیشتر باشد.
• ست‌کنترل اصل خریداری شود زیرا نمونه‌های تقلبی از کیفیت پایینی برخوردارند و در هنگام خراب شدن غیر قابل استفاده می‌گردند زیرا قطعات مورد نیاز برای تعمیر آن در بازار یافت نمی‌شود و غیر قابل تعویض می‌گردد.
• ست‌کنترلی که گارانتی داشته باشد، مناسب است، چرا که در صورت خراب شدن می‌توان آن را به صورت کامل تعویض کرد.