مخزن تحت فشار (ست اتومات) چیست؟
برای اطلاع از همه چیز در مورد مخزن تحت فشار (ست اتومات) باید تعریفی از آن ارئه شود. در واقع مخزن تحت فشار، منبعی است برای ذخیره آب و کاهش دفعات روشن و خاموش شدن پمپ آب، که روی پمپ و یا کنار آن قرار می‌گیرد و به منبع فشار و یا مخزن انبساط معروف است. از آنجا که آب سیالی تراکم ناپذیر است و در خطوط پمپاژ جهت ازدیاد فشار و انتقال سیال توسط پمپ باید تداوم جریان سیال وجود داشته باشد، نیاز است تا بخشی از سیستم‌های پمپاژ به صورت ارتجاعی قابلیت جذب انرژی به صورت کشش یا فشار را دارا باشد. منبع تحت فشار می‌تواند آب را در فشار معینی ذخیره نموده و در صورت نیاز دوباره به سیستم برگرداند.
اجزاء تشکیل دهنده منبع تحت فشار
- منبع فشار (مخزن دیافراگمی)
- تیوپ
- فلنج
قطعات مورد نیاز برای نصب
منبع انبساط یا همان مخزن تحت فشار همراه با درجه فشار، کلید خودکار و پنج راهی به پمپ آب وصل می شوند.
- پرشرسوئیچ (کلید اتوماتیک مکانیکی)
- پنج‌راهی
- درجه تنظیم فشار (برای نصب پمپ خانگی)
عملکرد مخزن تحت فشار
استفاده از مخازن تحت فشار در پمپ‌های آپارتمانی بسیار رایج است و انتخاب مخزن نیز برحسب تعداد واحدهای آپارتمانی و مقدار مصرف محاسبه می‌شود.
مخزن تحت فشار پس از اتصال به پمپ آب با توجه به ظرفیت خود، به‌طور دائم، حجمی از آب را تحت فشار نگه می‌دارد. به این ترتیب زمانی که یک شیر آب باز می‌شود تا زمانی که آب درون مخزن فشار تمام نشود، پمپ شروع به کار نخواهد کرد و آب با فشار تنظیم شده، درون تیوپ جمع می‌شود و توسط هوای پر فشاری که در منبع انبساط است و به صورت متراکم درآمده به محض باز شدن شیر، آب با فشار به درون سیستم لوله کشی هدایت می‌شود.
پس اگر مخزن انبساط به درستی و با توجه به تعداد واحدها و مقدار آب مصرفی انتخاب شود، پمپ دفعات کمتری روشن شده و این امر علاوه بر اینکه از آلودگی صوتی می‌کاهد و موجب پایین آمدن استهلاک پمپ می‌شود، در کاهش مصرف برق نیز مؤثر است.
در واقع در زمان نصب، منبع خالی است و بعد از استارت پمپ، منبع شروع به پر شدن می‌کند. وقتی منبع پر شود، هوا در بالای مخزن فشرده می‌گردد. بعد از خاموش شدن پمپ، آب به وسیله فشار هوا به سیستم تزریق شده و با پایین آمدن سطح آب و کم شدن فشار هوای داخل منبع، پمپ دوباره شروع به استارت زدن می‌کند. با استارت پمپ منبع دوباره پر شده و هوا فشرده می‌شود.
پارامترهای مهم در میزان فشار هوای داخل منبع
فشار گاز نیتروژن و هوای موجود در منابع تحت فشار به پارامترهایی از جمله ارتفاع ساختمان، تعداد واحدها و متراژ آنها، قطر لوله و… بستگی دارد. اگر فشار هوای مخزن تحت فشار کمتر از حد مجاز باشد، منجر به ساییدگی تیوپ به دیواره مخزن شده و امکان پاره شدن آن را وجود دارد. این فشار کم منجر به پر شدن بیش از حد آب در تیوپ شده و به دلیل فشار کم هوا در بالای آن، پمپ مدام روشن و خاموش می‌شود که این امر باعث گرم شدن و در نهایت سوختن پمپ می‌شود.
از طرف دیگر اگر فشار هوا بیش از حد مجاز باشد، حجم آب ذخیره در تیوپ کم شده و روشن و خاموش شدن بیش از حد پمپ به آن آسیب می‌رساند. همچنین نصب غیر تراز منابع تحت فشار سبب ساییدگی و پارگی تیوپ می‌گردد.
[quote]لازم به ذکر است با توجه به اینکه مولکول‌های هوا بر اثر فشرده شدن با هم ترکیب می‌شوند باید تقریبا هر دو تا سه ماه یکبار منبع تحت فشار را تنظیم کرد.[/quote]
مزیت استفاده از مخزن تحت فشار
مزیت استفاده از منبع آب در پمپ‌های خانگی این است که اصطحلاک پمپ پایین آمده و مقدار فشار لازم برای خروج آب مصرفی ایجاد شده و همچنین برای هر بار، باز کردن شیر آب الکتروپمپ شروع به کار نمی‌کند. بنابراین عمر مفید پمپ آب هم بالا می‌رود.
از جمله مزایای مهم منابع تحت فشار، جلوگیری از به وجود آمدن تنش‌های بزرگ به دلیل پدیده ضربه قوچی است و همچنین برای جلوگیری از ازدیاد روشن و خاموش شدن پمپ، حجم مخزن ضربه‌گیر را مقداری بزرگتر از حداقل مورد نیاز جهت نگهداری فشار انتخاب می‌کنند، که در مصارف کم و یا جبران و مهار نوسانات، جریان آب از محل منبع تحت فشار تامین شود. در صورت نیاز به مقادیر بیشتر آب، پمپ روشن شده و آب مورد نیاز را تامین کرده و آب تخلیه شده از مخزن نیز جایگزین شود.
- افزایش عمر پمپ و کاهش خرابی به دلیل کاهش یافتن استارت و استاپ پمپ
- کاهش مصرف انرژی
- ثابت ماندن فشار آب داخل لوله‌ها
- جلوگیری از ضربه قوچی
- تنظیم فشار منبع تحت فشار
روش‌های جلوگیری از ترکیدگی و سوراخ شدن تیوپ مخزن تحت فشار
راه‌های برای جلوگیری از ترکیدگی و سوراخ شدن تیوپ منبع انبساط وجود دارد که در ذیل به شرح مختصری از آن می‌پردازیم.
استفاده از منبع ذخیره قبل از پمپ
نصب مخزن ذخیره، منجر به کاهش گاز کلر و ذرات معلق شده و افزایش عمر تیوپ را به همراه دارد. همچنین ذرات شن و ماسه و زنگ آهن در کف مخزن ذخیره ته نشین می‌شوند. گاز کلر منجر به خشک شدن تیوپ و کاهش خاصیت کشسانی آن می‌شود، توقف آب در مخزن ذخیره قبل از پمپ سبب خارج شدن گاز کلر می‌گردد.
تنظیم فشار منابع تحت فشار
فشار کم و یا زیاد هوا منجر به اختلال در عملکرد سیستم و خرابی تیوپ می‌گردد، پس باید فشار آن را تنطیم کرد.
از بین بردن ناصافی سطح داخلی مخزن در زمان تعویض تیوپ
در منابعی که تیوپ آن پاره شده است؛ تماس آب با دیواره مخزن، زنگ زدگی دیواره مخزن را سرعت بخشیده و باعث ناصافی سطح داخلی مخزن می‌گردد. بنابراین مهم است بعد از تعویض تیوپ، سطح داخلی منبع سمباده زده شود و ناصافی آن برطرف گردد، در غیر این صورت تماس تیوپ با ناصافی‌های موجود منجر به ساییدگی تیوپ و پارگی آن می‌گردد.
محاسبه صحیح حجم منبع تحت فشار
اگر حجم منبع تحت فشار به درستی انتخاب نشده باشد، تعداد دفعات پر و خالی شدن افزایش می‌یابد و باعث کاهش عمر تیوپ می‌شود.
تراز بودن منبع تحت فشار
نصب تراز منبع تحت فشار احتمال ساییدگی تیوپ به دیواره مخزن را کاهش می‌دهد.
خشک بودن محل نصب
محلی که منبع تحت فشار نصب می‌شود باید خشک و دارای تهویه باشد. این امر افزایش عمر منبع را به همراه خواهد داشت.
استفاده از لرزه گیر
این تجهیز از ضربه کله قوچی جلوگیری می‌کند و مانع آسیب رساندن به منبع تحت فشار می‌شود.
استفاده از فیلتر
قرار دادن فیلتر قبل از پمپ و منبع باعث جلوگیری از ورود مواد معلق مانند براده‌های آهن و منگنز می‌شود که با رسوب بر روی تیوپ عمر آن را کاهش می‌دهند.
چند نکته…
- مطابق با استاندارد بهداشت جهانی عمر تیوپ‌های مرغوب برای مصرف آب اشامیدنی چهار ماه است.
- پمپ با منبع فشار، نیاز به سرویس و نگهداری به صورت منظم دارد و پمپ‌ها باید هر شش ماه یکبار توسط تکنسین مجرب سرویس و تنظیم شود.
- مخازن تحت فشار انواع و برندهای گوناگونی دارد و منبع ها در حجم‌های مختلف و برای کاربردهای متفاوتی تولید می‌شود که رایج‌ترین و پرمصرف‌ترین حجم برای مصرف خانگی، منبع‌های سایز بیست و چهار لیتری است که معمولا این‌گونه منبع‌ها برای یک تا دو واحد مفید هستند.